OUDE MEESTERS IN NIEUW LICHT

De impact van kunst ontstaat door de interactie van licht, kleur en ruimte. Bezoekers van de heropende collectie Oude Meesters in het Frankfurter Städel Museum kunnen dit fenomeen op indrukwekkende wijze ervaren. Na meer dan een jaar planning en renovatie stralen de ongeveer 400 tentoongestelde kunstwerken uit de 14e tot 18e eeuw nu in een nieuw licht - dankzij een volledig vernieuwde verlichting en een nieuw kleurenschema. In het lichtconcept van Zumtobel versterken meer dan 1.000 armaturen op subtiele wijze de expressieve kracht van de kunstwerken en egaliseren ze de verschillen tussen de ruimtes met en zonder daglicht, terwijl ze tegelijk het stroomverbruik aanzienlijk reduceren.

De samenwerking tussen de medewerkers van het museum, Zumtobel en de tentoonstellingsexperts van Bach Dolder was het eerste moderniseringsproject van deze omvang in het Städel Museum sinds tien jaar. Het doel was om de impact van de kunstwerken en de ruimte te verbeteren, de zijdelingse galerijen visueel op te waarderen en de duurzaamheidsdoelstellingen van het Städel Museum te ondersteunen door over te schakelen op LED-technologie. Ons grootste compromis tot nu toe bij het ontwerpen van de indeling van de collectie was het zeer verschillende effect van ruimtes met daglicht en ruimtes zonder daglicht," legt Katja Hilbig, hoofdconservator van het Städel Museum, uit. We wilden een goede mix van daglicht en kunstlicht bereiken en tegelijkertijd een goede balans vinden tussen de conserveringseisen en de juiste sfeer.

Om dit te bereiken, veranderde Zumtobel de focus van het verlichtingsconcept: waar voorheen individuele werken werden geaccentueerd door talrijke spots, zijn het nu kunstmatig verlichte plafonds die het daglicht nabootsen en zorgen voor een algemene verlichting van de ruimte met een bijzonder harmonieus effect dat de tentoongestelde stukken omspant.

Kunstlicht dat zich aanpast aan natuurlijk licht

Het concept werd in de bovenverlichte ruimtes gerealiseerd met meer dan 1.100 meter TECTON lichtlijnsystemen. Ze verlichten de opvallende glazen lichtkoepels en zorgen voor een gelijkmatig verlichtingsniveau - afhankelijk van de natuurlijke lichtomstandigheden buiten: "We willen dat onze bezoekers kunnen zien of het een sombere dag is - of dat we een strakblauwe hemel hebben", verklaart Thomas Pietrzak, hoofd van de technische dienst van het Städel Museum. Maar om ervoor te zorgen dat de zalen nooit helemaal donker zijn, past een sky scanner de zaalverlichting aan. De verlichting wordt gestuurd door het lichtmanagementsysteem LUXMATE. De 5000 K TECTON armaturen imiteren de witte kleur van natuurlijk daglicht. Vroeger was het de trend om koele verlichting te gebruiken voor expositieruimtes, maar we merkten dat onze bezoekers het te koud of te koel vonden", legt Katja Hilbig uit.

Zumtobel installeerde haar veelzijdige OMEGA PRO2 LED paneelarmaturen uit de Thorn reeks in de zijgangen zonder daglicht. De verlichtingsexperts creëerden doorlopende verlichte plafonds met 800 individuele armaturen, die een indrukwekkend effect hebben dankzij de tunableWhite technologie, een bijzonder goede kleurweergave-index van CRI 90 en hun geringe montagehoogte. Er zijn ook SUPERSYSTEM II LED- en projectiespots uit het Zumtobel assortiment geïnstalleerd.

In de hoge zalen van het museum zetten ARCOS III zoomfocus spots delicate accenten. Waar vroeger extra lenzen nodig waren, kunnen nu direct verschillende lichteffecten worden bereikt. Om de bezoekers van het museum de authentieke schoonheid van de oude meesters te tonen, onderzocht het Zumtobel team voor elk kunstwerk precies welke instellingen het gewenste effect creëerden. We gebruikten ook optische voorzetstukken zoals ovale contourlenzen, omdat die ons nog meer mogelijkheden boden", zegt Jens Lohse van het Zumtobel verkoopkantoor in Frankfurt am Main.

Het was ook belangrijk om de juiste lichtkleur te vinden en deze individueel in te stellen via een Bluetooth-interface die ligt tussen 2700 K (warm wit) en 6500 K (daglicht wit). Dit voorkomt bijvoorbeeld dat bladgoud plotseling een roze tint krijgt: "Het scala aan kleurnuances dat we in het museum gebruiken is eigenlijk heel klein", zegt Katja Hilbig. Een belangrijke kwaliteit is dat onze bezoekers de verschillende instellingen helemaal niet kunnen waarnemen.

Ideale weergave, duurzame opstelling

Het vernieuwde verlichtingsconcept voldoet niet alleen aan esthetische eisen, maar ook aan de duurzaamheidsdoelstellingen van het Städel Museum: Door over te schakelen op LED's en het nieuwe verlichtingsconcept te implementeren, verwachten we ons energieverbruik voor verlichting met ongeveer een derde te verlagen", zegt Thomas Pietrzak met een blik op de toekomst. Het museum zal ook kosten besparen dankzij de verminderde onderhoudsvereisten: Voorheen hadden we 20 tot 25 spots in elke zijgalerij - en een enorme werklast aan onderhoud. Tegenwoordig vormen geselecteerde spots een aanvulling op de algemene verlichting in het plafond.

De collectie Oude Meesters is vandaag een voortrekker voor andere moderniseringsprojecten in het museum - met de ondersteuning en expertise van Zumtobel. Licht valt niet in massa te produceren", vat Katja Hilbig samen. Precies daarom voelen we ons bij Zumtobel in goede handen.